Nükleerin kalbine karadan mı girilecek? Kaddafi örneği var: ABD’nin tatbikatlarda çalıştığı senaryo

Derleyen: Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – İsrail’in İran’a yönelik saldırıları devam ediyor. İran’ın nükleer çalışmaları gerekçe gösterilerek yapılan saldırılarda Tahran’ın sahip olduğu nükleer altyapının ne kadar hasar aldığı henüz net olarak bilinmiyor ve bu durum sebebiyle yeni saldırıların yapılabileceği belirtiliyor. Bu kapsamda, ABD’nin elinde bulunan GBU-57 sığınak delici bombanın kullanılacağı yönünde sinyaller gelirken, rejimin çökmesi halinde oluşacak boşlukta zenginleştirilmiş uranyum ve diğer tehlikeli nükleer materyallerin akıbetinin ne olacağı merak ediliyor. Böyle bir senaryoda, ABD’nin özel birliklerle bu konuda önlem alabilmek amacıyla kısıtlı bir kara müdahalesi yapabileceği ifade ediliyor.

14 Haziran 2025’te çekilen, İsrail saldırılarından kaynaklanan hasarı gösteren İran’ın Natanz’daki nükleer tesisinin uydu görüntüsü

ABD ORDUSUNDA ÖZEL BİRİMLER VAR

Günümüzde nükleer silahların güvenliği için ABD ordusunun özel birimlere sahip olduğu biliniyor. Bununla birlikte, Kitle İmha Silahlarına Karşı Mücadele operasyonları için ABD Enerji Bakanlığı ve ABD Adalet Bakanlığı bünyesinde de ülke dışındaki olası operasyonlara destek verecek birimler bulunmakta.

İran’ın nükleer silah geliştirip geliştirmediği konusunda ABD ve İsrail arasında bir fikir ayrılığı olduğu biliniyor. ABD istihbarat kaynakları, İran’ın nükleer silah geliştirmeye çalışmadığını söylüyor. Ancak İran’ın uranyum zenginleştirme programı, bu konudaki şüpheleri artırıyor. Mayıs ayı itibarıyla Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı, İran’ın en azından %60 saflıkta zenginleştirilmiş uranyum stoğuna sahip olduğunu açıkladı. Uzmanlar, bu seviyenin nükleer enerjinin sivil kullanımı için fazla, nükleer silah üretimi için ise az olduğunu belirtiyor. Ancak bu seviyedeki nükleer malzemenin radyoaktif kirlilik yaymak için tasarlanmış ‘kirli bomba’ için kullanılabileceği ve büyük bir çevresel kirliliğe yol açma ihtimali olduğu ifade ediliyor.

İsrail ordusunun İran’da bulunan bazı nükleer güç santrallerini vurduğu biliniyor. Ancak vurulmamış olan bazı tesislerin ABD tarafından hedef alınacağı iddia ediliyor. Batı basınında, bu noktalar arasındaki en önemli tesisin Fordo’da bulunan yeraltı zenginleştirme tesisi olduğu ve ABD ordusunun İsrail’e açık destek vermesi halinde ilk hedeflerinden birinin burası olacağı iddialarına yer veriliyor. B-2 gizli bombardıman uçaklarından atılacak GBU-57/B tipi sığınak delici bombaların, Fordo gibi yeraltı tesislerini hedef almak konusunda etkili olabileceği belirtiliyor. Geçen pazartesi günü Bloomberg’de yer alan haberde, eski Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı müfettişi Robert Kelley’nin sözlerine yer verilmiş ve “İran’ın 400 kilogram yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyumu üç veya dört kolayca gizlenebilen silindire sığabilir. İsrail, İran’ın zenginleştirme altyapısını yok etse bile, bu materyalin bulunması gerekecek” ifadeleri paylaşılmıştı. Böyle bir senaryoda, zenginleştirilmiş uranyumun tespit edilip İran’dan çıkarılması için ABD ordusunun özel birimlerinin görev alabileceği ifade ediliyor.

Daha önce Milliyet.com.tr’ye konuyla ilgili demeç veren Doç. Dr. Şebnem Udum’a göre, İran’ın nükleer programıyla ilgili endişeler, 2002-2003 yıllarında ortaya çıkan, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’na (UAEA) bildirilmemiş nükleer tesislerle arttı. Doç. Dr. Udum, “Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’na taraf olan ve nükleer silaha sahip olmayan devletler, UAEA ile ‘Kapsamlı Nükleer Güvence Anlaşması’ imzalamayı taahhüt eder. 1991 Irak Savaşı sonrasında Irak’ın bu statüde ve anlaşma imzalamış olmasına rağmen, anlaşmadaki hukuki boşlukları kullanarak nükleer silah programı geliştirdiği ortaya çıkınca, bu anlaşmalara 1997’de bir ‘Ek Protokol’ hazırlandı. Bununla, güvence denetimlerini genişletildi. İran, bu Ek Protokol’ü imzalamış ancak onaylamamış olduğundan, uluslararası müzakerelerle uygulaması istendi” diyerek İran’a yönelik nükleer silah endişelerinin temelini özetlemişti.

TATBİKATLARDA ÇALIŞILAN SENARYO

The War Zone isimli internet sitesinde yer alan haberde, ABD özel operasyon birimlerinin, İran’daki bir nükleer tesis gibi bir hedefte bulunan özel malzemeleri çıkarmak için gerekli yeteneklere sahip olduğu bilgisi paylaşıldı. Söz konusu malzemelerin özel operasyon gücü tarafından taşınamayacak kadar büyük olduğu durumda, ne olduklarına bağlı olarak yerinde imha edilebileceği veya daha destek gelene kadar güvence altına alınabileceği belirtildi.

ABD ordusunda görev yapan bazı birimlerin geçmişte bu duruma benzer tatbikat senaryoları üzerinde çalıştığı biliniyor. NDT timlerinin (Nükleer Tehdit Timleri) yaklaşık bir yıl önce, 75. Ranger Alayı ile birlikte yeraltı nükleer tesislerine düşman ateşi altında baskın içeren bir tatbikat yaptığı biliniyor. Ranger Alayı ile ortak tatbikat yapan NDT1 birimi, 2023’te Alabama’daki Bellefonte Nükleer Santrali’ne sahte bir hava saldırısının ardından tesisin güvenli şekilde kapatılmasını içeren tatbikat senaryosunda da farklı bir birlikle ortak tatbikat yapmıştı.

KADDAFİ ÖRNEĞİ VAR, BAĞDAT’TAN DA TAŞIDILAR

NDT timlerinin daha önce Irak’ta da operasyonlar yaptığı biliniyor. 2008 yılında, ABD güçleri, Nükleer Tehdit Timleri (NDT) de dahil olmak üzere, Irak’taki Tuwaitha Nükleer Araştırma Merkezi’nde bulunan sarı pasta uranyum oksidini güvenli bir şekilde taşıyarak bölgeden çıkarmıştı. Nükleer malzemenin tesisten çıkarılmasından sonra kamyonlarla Bağdat’a taşınan 3.500 varillik materyal, 37 askeri uçuşla Hint Okyanusu’ndaki Diego Garcia adasına sevk edilmiş ve oradan da bir gemiye yüklenerek ABD’ye götürülmüştü.

2011’de, Muammer Kaddafi’nin devrilmesinden sonra ABD birlikleri Libya’daki kimyasal silah tesislerini korumak için konuşlandırıldı. Libya’nın kimyasal silahları ve ilgili malzemeleri daha sonra yerinde imha edildi. Bu sürecin tamamlanması yaklaşık üç yıl sürdü. ABD ordusunun İran’a yönelik saldırılara katılıp katılmayacağına ilişkin tartışmalar halihazırda tartışmalara konu olurken, Washington’un nükleer tesislere yönelik Irak ve Libya örneklerine benzer bir hamle yapıp yapmayacağı henüz bilinmezliğini koruyor.